De verborgen pandemie: slaapstoornissen
Een keer slecht slapen is vervelend maar overkomelijk, continu slecht slapen is een serieus probleem dat zowel de fysieke als emotionele gezondheid ernstig kan beïnvloeden. Meer en meer Nederlanders hebben hier last van en de grootte van dit probleem maakt dat we kunnen spreken van een pandemie. Waar komt dit door en wanneer heb jij een chronische slaapstoornis?
Een aanzienlijk aantal Nederlanders kampt met slaapstoornissen. Volgens recente cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek uit 2022 heeft ongeveer 25% van de Nederlanders van 25 jaar en ouder slaapproblemen. Alsof deze cijfers nog niet schokkend genoeg zijn, is dit percentage naar alle waarschijnlijkheid de afgelopen jaren nog verder gestegen, waarbij vrouwen vaker last hebben van slaapproblemen dan mannen. De oorzaak van deze toename komt mede door de toenemende druk in de maatschappij en het toenemende gebruik van technologie vlak voor het slapengaan.
Men spreekt van een chronische slaapstoornis als de klachten minstens drie nachten per week optreden en gedurende een langere periode aanhouden, meestal minstens een maand. Slapeloosheid is de meest voorkomende slaapstoornis, en ongeveer 10% van de volwassenen ervaart chronische slapeloosheid, waarbij mensen moeite hebben om in slaap te vallen, door te slapen of te vroeg wakker worden.
Wat is een slaapstoornis en zijn er meerdere varianten?
Een slaapstoornis is een medische aandoening die het vermogen om goed te slapen belemmert, waardoor de slaapkwaliteit, slaapduur of het tijdstip van slaap verstoord raakt. Dit kan leiden tot negatieve gevolgen voor het dagelijks functioneren, de gezondheid en het welzijn.
Er zijn verschillende typen slaapstoornissen, waarvan de 5 meest voorkomende zijn:
- Insomnie (Slapeloosheid)
Definitie: Problemen met in slaap vallen, doorslapen of te vroeg wakker worden zonder terug in slaap te kunnen vallen.
Symptomen: Vermoeidheid overdag, prikkelbaarheid, concentratieproblemen.
Oorzaken: Stress, angst, depressie, slechte slaapgewoonten, medische aandoeningen.
- Slaapapneu
Hiervan zijn er 2 types:
- Obstructieve slaapapneu (OSA): De luchtwegen worden geblokkeerd tijdens de slaap, vaak door ontspannen spieren in de keel.
- Centrale slaapapneu (CSA): De hersenen geven tijdelijk geen goede signalen aan de ademhalingsspieren.
Definitie: Een aandoening waarbij de ademhaling tijdens de slaap tijdelijk stopt of vermindert.
Symptomen: Snurken, wakker worden met kortademigheid, vermoeidheid overdag.
Risico’s: Hartproblemen, hoge bloeddruk.
- Narcolepsie
Definitie: Een chronische slaapstoornis die wordt gekenmerkt door overmatige slaperigheid overdag en plotselinge slaapaanvallen.
Symptomen: Oncontroleerbare slaapmomenten, verlies van spierspanning (kataplexie), slaapverlamming, hallucinaties bij het in slaap vallen of ontwaken.
Oorzaken: Vaak gerelateerd aan een gebrek aan hypocretine, een stof in de hersenen die slaap-waakcycli reguleert.
- Restless Legs Syndrome (RLS)
Definitie: Een neurologische aandoening die de drang veroorzaakt om de benen te bewegen, meestal tijdens rust, vooral ’s avonds en ’s nachts.
Symptomen: Oncomfortabel gevoel in de benen, verbeterd door beweging.
Oorzaken: Kan genetisch zijn of verband houden met ijzertekort, nierfalen of bepaalde medicatie.
- Circadiane ritme slaapstoornissen
Definitie: Problemen met de timing van slaap, zoals moeilijkheden om in slaap te vallen of wakker te worden op de gebruikelijke tijden.
Symptomen: Moeite met slapen op conventionele tijden, slaperigheid overdag.
Wat zijn de voornaamste oorzaken voor een slaapstoornis?
Slaapstoornissen kunnen door verschillende oorzaken worden uitgelokt, en vaak is er sprake van een combinatie van factoren. Hieronder de Top 10 van voornaamste oorzaken op een rijtje:
- Stress en emotionele factoren
- Slechte slaapgewoonten
- Medische aandoeningen
- Slaapgerelateerde ademhalingsproblemen
- Levensstijl en omgevingsfactoren
- Hormonale veranderingen
- Medicatie
- Psychiatrische stoornissen
- Veroudering
- Genetische aanleg
Wat kan je er aan doen?
Het bewustzijn en de behandeling van slaapstoornissen in Nederland nemen de laatste jaren toe, aangezien slecht slapen kan leiden tot zowel fysieke als mentale gezondheidsproblemen, zoals verminderde concentratie, verhoogd risico op ongelukken en een verhoogd risico op ziekten zoals hart- en vaatziekten.
De behandeling van slaapstoornissen hangt af van het type slaapstoornis en de onderliggende oorzaken. De behandeling van slaapstoornissen begint meestal met het identificeren van de onderliggende oorzaken en kan variëren van veranderingen in levensstijl en slaaphygiëne tot medicatie en therapie, afhankelijk van de specifieke oorzaak.
Er zijn verschillende strategieën en behandelingen die kunnen helpen om de slaap te verbeteren. Hieronder volgen enkele van de meest voorkomende methoden om een slaapstoornis aan te pakken:
- Slaaphygiëne verbeteren
Slaaphygiëne verwijst naar het creëren van gezonde gewoonten en routines die de slaapkwaliteit verbeteren. Denk bijvoorbeeld aan regelmatige slaaptijden, het scheppen van een rustgevende slaapomgeving en het vermijden van schermen voor het slapengaan
- Gedragstherapie
Cognitieve gedragstherapie voor slapeloosheid (ook bekend als CGT-I) is een bewezen effectieve behandeling voor mensen met insomnie. Deze therapie richt zich op het veranderen van negatieve denkpatronen en gedragingen rondom slaap.
- Medische behandeling
In sommige gevallen kan medicatie met bijvoorbeeld slaapmiddelen of melatonine nodig zijn, vooral wanneer de slaapstoornis ernstig is of veroorzaakt wordt door een onderliggende medische aandoening.
- Behandeling van onderliggende aandoeningen
Als een slaapstoornis wordt veroorzaakt door een onderliggende medische aandoening, zoals slaapapneu, chronische pijn of restless legs syndrome (RLS), is de behandeling juist gericht op die specifieke aandoening
- Levensstijlaanpassingen
Veranderingen in levensstijl kunnen de kwaliteit van slaap aanzienlijk verbeteren. Deze aanpassingen kunnen varieren van meer regelmatig bewegen, verminderde alcoholconsumptie tot een meer uitgebalanceerd dieet.
- Alternatieve therapieën
Sommige mensen vinden verlichting bij alternatieve therapieën. Hoewel het wetenschappelijke bewijs soms beperkt is, kunnen methoden zoals acupunctuur en aromatherapie de slaap bevorderen.
- Daglicht en blootstelling aan licht
Voor mensen met een verstoord circadiane ritme kan blootstelling aan helder licht gedurende de ochtend helpen om de biologische klok te resetten. In het algemeen geldt dat een regelmatige blootstelling aan daglicht, vooral in de ochtend, helpt om het slaap-waakritme te stabiliseren.
- Slaapklinieken
Als zelfhulpmaatregelen en standaardbehandelingen niet werken, kan het nuttig zijn om een specialist te raadplegen in een slaapkliniek. Hier worden specifieke slaaponderzoeken (zoals polysomnografie) uitgevoerd om meer inzicht te krijgen in de slaapstoornis en een passende behandeling voor te stellen.
Wanneer moet je medische hulp zoeken?
Als je bovenstaande symptomen herkent en ze langer dan een paar weken aanhouden of je dagelijks functioneren beïnvloeden, is het raadzaam om een arts of slaapexpert te raadplegen. Zij kunnen een grondige beoordeling doen en indien nodig een slaaponderzoek (polysomnografie) of andere tests aanbevelen om een diagnose te stellen.
Jouw huisarts kan ook helpen bij het identificeren van eventuele onderliggende medische of psychologische aandoeningen die bijdragen aan je slaapproblemen, en passende behandelingsopties voorstellen, zoals therapie, medicatie, of gedragsaanpassingen. Wacht daarom niet te lang en zoek hulp, wetende dat een succesvolle behandeling de kwaliteit van jouw leven enorm zal verbeteren.
1 op de 4 Nederlanders heeft een slaapstoornis. Hoe is jouw nachtrust? Zijn jouw nachten een bron van rust of onrust? Wat is jouw ervaring?
