Heeft de zomertijd zijn langste tijd gehad?
Al meer dan 100 jaar verzetten we in Nederland tweemaal per jaar de klok, met een onderbreking van 1946 tot 1976, waarbij energiebesparing als voornaamste reden wordt aangevoerd. Tegelijk is er voldoende bewijs dat deze switch ons meer last dan plezier bezorgt en wij beter af zijn met één enkele tijd. Reden voldoende om de feiten eens op een rij te zetten.
Wat is beter voor ons, wintertijd of zomertijd?
Over het algemeen wordt wintertijd gezien als beter voor de volksgezondheid dan zomertijd. De wintertijd, ook wel standaardtijd genoemd, sluit beter aan bij het natuurlijke bioritme van de meeste mensen. Ons interne biologische ritme is namelijk sterk beïnvloed door de cyclus van natuurlijk licht en donker. Bij wintertijd komt de zon eerder op, wat het makkelijker maakt om ’s ochtends wakker te worden en ’s avonds moe te worden. Onderzoek door het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) laat zien dat een vaste wintertijd de slaapkwaliteit bevordert en daarmee kan bijdragen aan een betere gezondheid op lange termijn
Zomertijd wordt daarentegen juist vaak geassocieerd met nadelige gezondheidseffecten. De verschuiving naar zomertijd leidt bij veel mensen tot een verstoring van het slaapritme, met een verhoogd risico op slaapproblemen en zelfs hartklachten. Onderzoek suggereert dat de abrupte omschakeling naar zomertijd in het voorjaar bij sommige mensen tijdelijk meer stress op het lichaam legt en tot kortere slaapduur kan leiden, wat de gezondheid negatief beïnvloedt
Hoewel het langer licht blijft in de zomer en dit kan zorgen voor meer buitenactiviteiten, lijkt een vaste wintertijd de meest gezonde keuze te zijn omdat het bioritme hiermee beter in balans blijft.
Hebben vrouwen meer of minder last van de omschakeling van zomer- en wintertijd?
Vrouwen lijken over het algemeen gevoeliger te zijn voor de omschakeling van zomer- naar wintertijd dan mannen, hoewel de verschillen subtiel kunnen zijn. Studies tonen aan dat vrouwen over het algemeen een iets kwetsbaarder slaapritme hebben en vatbaarder zijn voor slaapverstoring door externe veranderingen, zoals de klok wisselingen. Dit wordt deels toegeschreven aan hormonale cycli, die invloed kunnen hebben op het slaappatroon. Zo ervaren vrouwen vaker slaapproblemen rond de menstruatiecyclus en tijdens hormonale veranderingen, bijvoorbeeld in de overgang. Deze factoren kunnen de impact van de tijdsverandering versterken
Daarnaast rapporteren vrouwen vaker vermoeidheid en stemmingsschommelingen na de tijdsveranderingen, wat erop wijst dat zij mogelijk iets meer last hebben van de omschakeling. Regelmaat en het vermijden van slaaponderbrekingen zijn voor vrouwen vaak belangrijker om een goede slaapkwaliteit te behouden. De klok wissel, die abrupt een uur slaap toevoegt of afneemt, kan de continuïteit van een stabiel slaapritme bemoeilijken
Is het alleen lastig voor mensen?
Nee, ook dieren kunnen inderdaad van slag raken door de overgang van zomer- naar wintertijd. De biologische klok van veel dieren wordt beïnvloed door licht en donker, net zoals bij mensen. De tijdsverandering en daarmee ook de licht/donker routine heeft met name effect op huisdieren en vee die afhankelijk zijn van regelmatige voedings- en melkschema’s.
Voor melkvee bijvoorbeeld kan een verschuiving in het melken van één uur leiden tot stress en lagere melkproductie, omdat koeien gewend zijn aan een bepaald melkschema. Huisdieren zoals honden en katten kunnen onrustig worden omdat hun eten of uitlaat moment plots een uur eerder of later plaatsvindt. Hoewel de effecten meestal tijdelijk zijn, is de verstoring een extra argument voor velen die voor een stabiele tijdsindeling pleiten, zowel vanuit dierenwelzijn als vanuit gezondheidsredenen voor mensen.
Zomer- of wintertijd, wat willen we?
Een overgrote meerderheid van het Nederlandse publiek steunt het idee om de aparte zomer- en wintertijd af te schaffen. Uit een recente enquête uitgevoerd door Slaapwijsheid onder meer dan 7.000 Nederlanders blijkt dat maar liefst 85% tegen de zomertijd is. Van deze groep zou 51% voorkeur hebben voor een permanente wintertijd, terwijl 46% liever de zomertijd zou behouden
Op Europees niveau is er een vergelijkbaar sentiment: een enquête van de Europese Commissie onder bijna vijf miljoen respondenten toonde aan dat 80% van de Europeanen voor het afschaffen van de tijdsveranderingen is. Hoewel dit een duidelijk signaal afgeeft, is de uiteindelijke beslissing in handen van de individuele EU-lidstaten, waaronder Nederland. Ondanks dat de EU de optie voor lidstaten openhoudt om zelf te beslissen is er tot op heden geen enkele lidstaat die deze stap heeft genomen. Het is om die reden aan Den Haag om de knoop door te hakken en een besluit te nemen of we opnieuw afschaffen of juist de klok blijven verzetten.
Conclusie
Over het geheel genomen is er een duidelijke voorkeur voor een vaste tijdinstelling, zoals wintertijd, om onnodige slaapverstoringen te minimaliseren en de algehele gezondheid te ondersteunen.
Specifiek heeft wintertijd enkele voordelen: doordat het ’s ochtends vroeger licht is, kan het makkelijker zijn om wakker te worden en begint de productie van melatonine (het slaaphormoon) eerder in de avond, wat helpt bij het inslapen. Studies van het RIVM tonen aan dat de wintertijd beter aansluit bij het natuurlijke dag- en nachtritme, wat kan bijdragen aan een betere algehele gezondheid op lange termijn, vooral voor vrouwen en anderen die vatbaar zijn voor slaap- en stemmingsklachten tijdens de donkere maanden. Het behouden van een regelmatig slaapschema en het dagelijks op hetzelfde tijdstip opstaan kan de aanpassing aan de wintertijd vergemakkelijken en energieverlies beperken
Als algemene tip helpt het om jezelf overdag zoveel mogelijk aan daglicht bloot te stellen en om ’s avonds jouw schermtijd te beperken. Dit bevordert de aanpassing van het bioritme en ondersteunt het energieniveau gedurende de dag.
Het feit is dat vrouwen meer last hebben van de switch tussen zomer- en wintertijd en omgekeerd. Geldt dat ook voor jou? Zou je daarom liever zien dat we slechts 1 tijd gebruiken of houden we het huidige systeem? Wat heeft jouw voorkeur?
