Ssssht, jouw geestelijke gezondheid is taboe!

Vrouwen hebben vaker te maken met mentale gezondheidsproblemen dan mannen, dit blijkt onweerlegbaar uit de NEMESIS-studie van het Trimbos instituut. Hieruit blijkt dat vrouwen significant vaker last hebben van depressieve stoornissen, angststoornissen en PTSS dan mannen, wat weer te maken heeft met een combinatie van biologische, psychologische en sociale factoren. We werpen een diepere blik op dit maatschappelijke fenomeen in opkomst:

1. Biologische factoren

• Hormonale schommelingen:
  • Hormonale veranderingen tijdens de menstruatiecyclus, zwangerschap, postpartumperiode en menopauze kunnen bijdragen aan stemmingswisselingen en mentale gezondheidsproblemen zoals depressie en angst.
  • Premenstrueel syndroom (PMS) en premenstruele dysfore stoornis (PMDD) kunnen stemmingsstoornissen veroorzaken.
• Genetische gevoeligheid: Vrouwen hebben een hogere kans op bepaalde genetische risicofactoren die leiden tot depressie en angststoornissen.
• Hersenstructuur: Onderzoek suggereert dat vrouwen vatbaarder kunnen zijn voor stress vanwege verschillen in hersenchemie en de werking van stresshormonen zoals cortisol.

2. Psychologische factoren

• Neiging tot piekeren: Vrouwen hebben vaker de neiging om intensiever na te denken over problemen (rumineren), wat het risico op depressie en angst kan vergroten.
• Perfectionisme: Vrouwen voelen soms meer druk om aan sociale of persoonlijke verwachtingen te voldoen, wat kan leiden tot stress, burn-out of angst.

3. Sociale factoren

• Dubbele belasting:
  • Vrouwen hebben vaak een dubbele rol in werk en zorg voor het gezin. Dit kan leiden tot overbelasting en stress.
  • Mantelzorg wordt vaker door vrouwen gedaan, wat emotioneel zwaar kan zijn.
• Ongelijkheid en discriminatie:
  • Seksuele intimidatie, genderdiscriminatie en ongelijke beloning op de werkvloer kunnen bijdragen aan een lager gevoel van eigenwaarde en mentale gezondheidsproblemen.
• Stereotypen: De druk om te voldoen aan maatschappelijke schoonheids- en gedragsnormen kan een negatieve impact hebben op het zelfbeeld.

4. Traumatische ervaringen

• Meer blootstelling aan trauma: Vrouwen zijn vaker slachtoffer van seksueel geweld, huiselijk geweld en psychologische mishandeling. Dit verhoogt de kans op posttraumatische stressstoornis (PTSS), angststoornissen en depressie.
• Verwerking van trauma: Vrouwen reageren soms anders op trauma, bijvoorbeeld door een verhoogde neiging tot internaliseren van problemen. 

5. Culturele en maatschappelijke verwachtingen

• Emotionele expressie: Vrouwen worden vaker aangemoedigd om emoties te uiten, waardoor mentale gezondheidsproblemen eerder worden gerapporteerd. Bij mannen worden mentale problemen soms minder herkend omdat zij hun gevoelens minder snel delen.
• Stigma: Hoewel er meer bewustzijn is, blijven sommige mentale gezondheidsproblemen, zoals postpartumdepressie, nog steeds onderbelicht en gestigmatiseerd.

 

Wordt onze mentale gezondheid wel steeds beter?

Nee, helaas is het omgekeerde het geval. Meerdere onderzoeken wijzen op een toename van mentale gezondheidsproblemen bij Nederlandse vrouwen in de afgelopen 20 jaar. Enkele trends en belangrijke bevindingen die deze conclusie ondersteunen:

• Algemene toename van psychische klachten: Uit cijfers van het Trimbos-instituut blijkt dat vrouwen vaker kampen met stemmings- en angststoornissen. Hoewel de prevalentie van psychische aandoeningen stabiel leek tussen 2019 en 2021, blijft de impact bij vrouwen groter dan bij mannen. Vrouwen rapporteren ook vaker gevoelens van overbelasting en psychische vermoeidheid.
• Effect van de coronapandemie: Vooral jongere vrouwen ervoeren tijdens de pandemie een duidelijke toename in psychische klachten. In 2021 rapporteerden meer jonge vrouwen dan mannen symptomen van somberheid, onrust en prestatiedruk. Ook jongeren ondervonden meer druk door schoolwerk en sociale verwachtingen.
• Langdurige prestatiedruk: Over een periode van 20 jaar is de prestatiedruk bij meisjes en vrouwen significant toegenomen. Onderzoek van de Universiteit Utrecht benadrukt dat het percentage meisjes dat druk door schoolwerk ervaart, in twintig jaar is verdrievoudigd. Dit patroon versterkt de mentale kwetsbaarheid bij vrouwen, ook na de coronapandemie.

 Hierbij moet opgemerkt worden dat uitgebreide studies naar geestelijke gezondheid ook steeds uitgebreider en verfijnder worden, waardoor er wellicht ook meer detectie plaatsvindt in vergelijking met de vorige eeuw. En de toenemende aandacht in de media zorgt er voor dat meer en meer mensen zich uitspreken, wat eveneens tot een toename in detectie kan leiden. Desaniettemin onderstrepen deze bevindingen dat de mentale gezondheid van vrouwen kwetsbaarder is geworden, deels door maatschappelijke druk en veranderende omstandigheden zoals pandemieën en prestatiedruk in onderwijs en werk. Het is daarom belangrijker dan ooit tevoren dat beleidsmakers en zorginstanties deze trends blijven monitoren en aanpakken.

 

Wat kunnen we hieraan doen?

Een succesvolle bestrijding vraagt om een aanpak op meerdere fronten:

• Bewustwording: Meer voorlichting over genderspecifieke mentale gezondheid kan helpen om problemen sneller te herkennen en te behandelen.
• Toegankelijke zorg: Psychologische hulp en therapieën moeten laagdrempeliger worden, vooral voor vrouwen die geconfronteerd worden met trauma of overbelasting.
• Maatschappelijke veranderingen: Het aanpakken van ongelijkheid, discriminatie en werk-zorgverdeling kan bijdragen aan het verminderen van stress en mentale problemen bij vrouwen.

Vrouwen rapporteren hun problemen wellicht vaker, maar dat betekent ook dat hun hulpvragen serieuzer genomen moeten worden. Mentale gezondheid vraagt om maatwerk, waarbij rekening gehouden wordt met zowel biologische als sociale context. Dit vraagt een brede maatschappelijke aanpak waarbij alle betrokken partijen zoals politiek, gezondheidszorg, onderwijs en media gezamenlijk de schouders er onder zetten.

 

Heb jij ervaring met mentale gezondheidsproblemen? Deel je ervaring hier met ons.

En als je ernstige symptomen hebt zoals gedachten aan zelfbeschadiging of zelfmoord, neem dan onmiddellijk contact op met een hulpdienst zoals 113 (zelfmoordpreventie), je huisarts, of een crisisdienst in jouw regio.